Search Results

بحران سلامت روان در ایران در سال‌های اخیر شدت گرفته است و این وضعیت، بازتاب چالش‌های سیاسی و اجتماعی-اقتصادی روزافزون این کشور است. تنها در سال ۱۴۰۲، تقریباً ۷۰۰۰ نفر به دلیل خودکشی جان خود را از دست دادند و ۱۳۰۰۰۰ اقدام به خودکشی به ثبت رسیده است (Parsine، ۱۴۰۲). در ماه گذشته به تنهایی، خودکشی فعال سیاسی کیانوش سنجری و دو دختر نوجوان، آیناز کریمی و آرزو خاوری خبرساز شد. این آمار حاکی از یک ابر بحران اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراگیر است که بسیاری از ایرانیان، به‌ویژه جوانان را به ناامیدی و احساس بی‌پناهی سوق داده است. سرخوردگی سیاسی و هزینه‌های روانی آن وخامت وضعیت سلامت روان در ایران، به‌ویژه پس از جنبش «زن، زندگی، آزادی»، به‌طور چشمگیری نمایان شده است. این جنبش که در ابتدا امید به تغییرات اجتماعی معنادار را زنده کرد، اکنون به سرخوردگی گسترده‌ای انجامیده است. تحقیقات نشان می‌دهد که پس از هر جنبش (موقتا) متوقف‌شده در ایران، شاخص‌های سلامت روان به‌شدت افت می‌کنند و این کاهش، ارتباط قوی میان رکود سیاسی و ناامیدی عمومی را آشکار می‌سازد. برای مثال، پس از جنبش سبز در سال ۱۳۸۸، جامعه روان‌پزشکی ایران گزارش داد که موارد اضطراب و افسردگی ۲۵ درصد افزایش یافته است (Zarifkar و همکاران، ۱۳۹۰). به‌طور مشابه، پس از اعتراضات ۱۳۹۸-۱۳۹۹، یک نظرسنجی ملی نشان داد که علائم اختلال استرسی پس از سانحه (PTSD) ۳۰ درصد و میزان افسردگی ۴۰ درصد افزایش یافته است، به‌ویژه در میان جمعیت جوان و شهری (Amiri & Tavassoli، ۱۳۹۹). نقش رسانه‌ها: تقویت ناامیدی و القای امیدهای کاذب رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی به نگرش‌های عمومی نسبت به زندگی ایفا می‌کنند. آنها با تمرکز بر نمایش شکست‌های سیستماتیک درون نظام سیاسی و بازتاب رویدادهای تلخ و فجایع دردناک، به دنبال برانگیختن خشم جمعی علیه دشمن مشترک هستند. اما این رویکرد، هرچند ممکن است آگاهی عمومی را افزایش دهد، هزینه‌های سنگینی برای سلامت روان جامعه به همراه دارد. مطالعات نشان می‌دهد که مواجهه مداوم با اخبار منفی می‌تواند استرس، اضطراب و افسردگی را تشدید کند و مخاطبان را در وضعیت بی‌پناهی و درماندگی فرو برد (Smith & Kalichman، ۲۰۱۸). افزون بر این، در چند دهه گذشته، رسانه‌های منتقد حکومت گاهی با القای امیدهای کاذب و وعده‌های تغییرات فوری، ناخواسته موجب سرخوردگی عمومی شده‌اند. برای مثال، در جریان اعتراضات ۱۴۰۱-۱۴۰۲، برخی رسانه‌ها این تظاهرات را به‌عنوان پایان قطعی حکومت تعبیر کردند و انتظارات بالایی را در میان مردم ایجاد نمودند. اما با عدم تحقق تغییرات سریع مورد انتظار، بسیاری از افراد با سرخوردگی و ناامیدی بیشتری مواجه شدند و این مسئله بحران سلامت روان را تشدید کرد (Clingendael Institute، ۱۴۰۲). مسیری به سوی بهبود: مسئولیت‌پذیری رسانه‌ها و تقویت تاب‌آوری برای مقابله با بحران رو به رشد سلامت روان در ایران، اتخاذ رویکردی متعادل‌تر در گزارش‌دهی رسانه‌ای ضروری است. رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های مخالف حکومت، باید تأثیر روایت‌های خود بر سلامت روان عمومی را جدی گرفته و به گزارش‌دهی مسئولانه و سازنده پایبند باشند. راهکارهای مؤثر برای این منظور شامل موارد زیر است: ایجاد تعادل در پوشش اخبار منفی: به‌جای تمرکز صرف بر رویدادهای منفی، رسانه‌ها می‌توانند ابتکارات جامعه‌محور و دستاوردهای مثبت را نیز برجسته کنند. این رویکرد متعادل می‌تواند الهام‌بخش امید و مشارکت فعال و سازنده در جامعه باشد. پرهیز از اغراق در گزارشات، چه مثبت و چه منفی: رسانه‌ها باید از افراط در نمایش اخبار خودداری کنند تا به تقویت امید پوچ یا یأس و نگرانی بیش از حد در جامعه دامن نزنند. آموزش راهکارهای مقابله سالم: رسانه‌ها می‌توانند با معرفی تکنیک‌ها و مهارت‌های مؤثر در مواجهه با استرس و مشکلات روانی، به مخاطبان کمک کنند تا روش‌های سالم و کارآمد برای مقابله با چالش‌های روانی را بیاموزند و در مواقع بحرانی از این راهکارها بهره ببرند. سخن پایانی بحران سلامت روان ایران به‌طور عمیقی با چشم‌انداز پیچیده اجتماعی-سیاسی کشور و نقش تأثیرگذار رسانه‌ها در شکل‌دهی به ادراک عمومی درهم تنیده است. اگرچه بسیاری از عواملی که بحران را تحریک می‌کنند، از کنترل فوری شهروندان ایرانی خارج است، نحوه گزارش رسانه‌ها درباره این مسائل می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر تاب‌آوری یا ناامیدی عمومی تأثیر بگذارد. با گزارش‌دهی مسئولانه که بر منابع سلامت روان، تاب‌آوری و پیشرفت تأکید دارد، رسانه‌ها می‌توانند نقش مهمی در پرورش امید و مشارکت اجتماعی و ایجاد جامعه‌ای پایدارتر و متعهدتر ایفا کنند. منابع American Foundation for Suicide Prevention. (2024). Guidelines for Reporting on Suicide. Retrieved from https://afsp.org/safereporting/ Amiri, M., & Tavassoli, S. (2021). Mental health outcomes following the suppression of public protests in Iran: A national survey. Journal of Iranian Psychiatry, 15(3), 245-256. Clingendael Institute. (2023). Opposition politics of the Iranian diaspora: Out of many, one? Retrieved from https://www.clingendael.org/publication/opposition-politics-iranian-diaspora-out-many-one-not-just-yet Deutsche Welle. (2024). Mental health and suicide rates in Iran. Retrieved from https://www.dw.com/ Iran Open Data. (2023). Regional suicide data in Iran. Retrieved from https://iranopendata.org/ Parsine. (2024). Iran's annual suicide rates and statistics for 1403. Retrieved from https://www.parsine.com/ Rouydad24. (2024). Comparison of Iran’s suicide rates with global averages. Retrieved from https://www.rouydad24.ir/ Smith, S., & Kalichman, S. (2018). Negative news and mental health: The psychological impact of media consumption on public wellbeing. Journal of Health and Media, 25(3), 204-219. Voice of America Persian. (2023). Economic factors contributing to Iran’s rising suicide rates. Retrieved from https://www.voanews.com/